သြားမႏႈတ္ရေလေအာင္ ကာကြယ္နည္းမ်ား

ကာကြယ္ျခင္းသည္ ကုသျခင္းထက္ေကာင္းသည္ ဆိုေသာဆိုရိုးစကားရွိပါသည္။

• သြားမ်ားကို မႏႈတ္ရေအာင္ႀကိဳတင္ကာကြယ္နည္း အမ်ားအျပားရွိပါသည္။ ထုိကာကြယ္နည္းမ်ားကို အႏွစ္ခ်ဳပ္၍ တင္ျပေပးပါမည္။

အဓိကအားျဖင့္ သြားမ်ားကို ပ်က္စီးေစေသာ ေရာဂါႀကီး (၃)ခု ရွိပါသည္-

• (၁) သြားပိုးစားေရာဂါ (Dental Caries)
• (၂) ေရစီးကမ္းးၿပိဳေရာဂါ (Periodontitis)
• (၃) သြားကိုထိခိုက္ဒဏ္ရာရျခင္း (Dental Trauma)

ပထမဆံုး သြားပိုးစားေရာဂါအေၾကာင္း တင္ျပပါမည္။ သြားပိုးစားေရာဂါသည္ ပိုးမ်ားကသြားမ်ားကို စားျခင္းျဖင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ေရာဂါမဟုတ္ပါ။ မိမိတို႔၏ ေႂကြသြားလႊာေပၚ၌ျဖစ္ေသာ Dental Plaque ေခၚအလႊာ၏ ေအာက္၌ ပါးစပ္တြင္းရွိမႈိမ်ားထဲမွ Lactobacillus Acidophilus ႏွင့္ Streptococcus mutan ပိုး(၂)မ်ိဳးက အဓိကက်ေသာ အခန္းက႑မွ ပါ၀င္ပါသည္။ မိမိတို႔စားထားေသာ အစာမ်ားမွ ကစီဓါက္ (Carbohydrate) ကို ထိုပိုးမ်ားက အခ်ဥ္ေပါက္ေစျခင္း (Fermentation) ျဖင့္ Lactic Acid ေခၚ အက္ဆစ္တစ္မ်ိဳးျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ထုိအက္ဆစ္က သြား၏ေႂကြလႊာတြင္းမွ Calcium (ထံုးေက်ာက္)ဓါတ္ကို ေလ်ာ့ေစၿပီး ေႂကြသြားလႊာကိုေပ်ာ့ေစ ပါသည္။ Decalcification ထုိသို႔ျဖစ္ပါက သြားမ်က္ႏွာျပင္ေပၚတြင္ အေရာင္ေျပာင္းျခင္း (အျဖဴ၊ အညိဳ၊ အမဲ) တို႔ ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ထုိမွတဆင့္ အတြင္းသို႔ နက္ရွိဳင္းစြာ၀င္ၿပီး အေပါက္ျဖစ္ျခင္း (Cavitation) သို႔ ေရာက္ရွိသြား ပါသည္။ သြားပိုးေပါက္သည္ ေႂကြသြားလႊာ၌ျဖစ္ပါက မည္သည့္ခံစားမႈမွ မျဖစ္ပါ။ အတြင္းလႊာျဖစ္သည့္ ဆင္စြယ္ ႏွစ္လႊာ (Dentine) သို႔ေရာက္ပါက အစားအစာစားသည့္အခါ အစာ၏အပူခ်ိန္ကိုလိုက္၍ က်င္ျခင္း၊ နာျခင္း၊ သြားကိုက္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ေစပါသည္။ သြား၏အတြင္းပိုင္း မႊသားအထိေရာက္ပါက အျပင္းအထန္သြားကိုက္ျခင္း ေ၀ဒနာကိုခံစားရၿပီး ထိုသြားမ်ားကို သာမန္ဖာေထးကုသ၍ မရႏိုင္ေတာ့ပါ။ သြားအျမစ္တြင္းကုသမႈ (Root Canal Treatment -RCT) ျဖင့္သာ ကုသရပါသည္။ တခါတရံ သြား၏ပိုးစားေပါက္အေျခအေနေပၚမူတည္၍ သြားအျမစ္တြင္းကုသမႈ မေပးႏုိင္ဘဲ သြားႏႈတ္ကုသရသည့္အေျခအေနသို႔ ေရာက္ရွိသြားႏိုင္ပါသည္။

• ေရစီးကမ္းၿပိဳေရာဂါသည္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ Periodontitis ေခၚပါသည္။ ကၽြႏု္ပ္တို႔၏ သြားအျမစ္ႏွင့္ ေမးရိုးကို Periodontal Ligament ျဖင့္ တြယ္ထားျခင္းျဖင့္ သြားမ်ားသည္ ေမးရိုးတြင္း၌ ခိုင္ၿမဲစြာ တည္ရွိ ေနႏုိင္၍ ပံုမွန္တာ၀န္မ်ားျဖစ္သည့္ စားျခင္း၊ ၀ါးျခင္း၊ ကိုက္ဆြဲႏုိင္ျခင္းတုိ႔ကို ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ပါသည္။ အဆိုပါ Ligament မ်ားေရာင္သည့္ေရာဂါကို Periodontitis ဟုေခၚပါသည္။ ထိုေရာဂါသည္ ခ်က္ျခင္း ျဖစ္တတ္သည့္ေရာဂါမဟုတ္ပါ။ တျဖည္းျဖည္းျခင္းျဖစ္တတ္ပါသည္။ ပထမ သြားဖံုးေရာင္တတ္ပါသည္။ ကၽြႏု္ပ္တို႔၏ သြားဖံုးသားသည္ ပံုမွန္ ပန္းေရာင္မွအနီေရာင္၊ နီညိဳေရာင္၊ ခရမ္းေရာင္သို႔ ေျပာင္းသြားၿပီး ပိုမိုနက္ရွိဳင္းစြာေရာက္လွ်င္ Periodontal Ligament မ်ားပ်က္စီး၍ အရိုးမ်ားနိမ့္သြားျခင္း (Bone Resorption) ျဖစ္ကာ သြားမ်ားယိုင္နဲ႔လာတတ္ပါသည္။ ထိုအေျခအေနကို မကုသပါက သြားႏႈတ္ကုသ ရသည့္အဆင့္သို႔ ေရာက္ရွိတတ္ပါသည္။ တခါတရံ သြားမႏွဲ႔မီ သြားဖံုးျပည္တည္နာ (Periodontal Absess) ျဖစ္ကာ သြားနာ သြားကိုက္ျဖစ္တတ္ပါသည္။ ယခုအခါ သုေတသနျပဳခ်က္မ်ားအရ (Periodontal Disease) ႏွင့္ ႏွလံုးေရာဂါ အထူးသျဖင့္ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ (Ischaemic Heart Disease) သည္ ဆက္ႏြယ္ေနသည့္အတြက္ သြားဖံုးေရာဂါရွိပါက ႏွလံုးေရာဂါျဖစ္ရန္ အလားအလာ ပိုမ်ား လာေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။
• တတိယေရာဂါမွာ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ မ်က္ႏွာႏွင့္ေမးရိုးထိခိုက္ဒဏ္ရာရပါက ဥပမာ- အားကစားလုပ္ေနစဥ္ ထိခိုက္မိျခင္း၊ ေခ်ာ္လဲျခင္း၊ မေတာ္တဆကားတိုက္မႈျဖစ္ျခင္း (Car Accident) တို႔ေၾကာင့္ သြားႏွင့္ေမးရိုးကို ထိခိုက္ၿပီး သြားပဲ့သြားျခင္း၊ သြားႏွဲ႔သြားျခင္း၊ သြားက်ိဳးျခင္း၊ ေမးရိုးက်ိဳးျခင္းတို႔ ျဖစ္ေစၿပီး မိမိတို႔သြားမ်ားကို ဆံုးရႈံးႏိုင္ပါသည္။ သြားမညီညာမႈမ်ားေၾကာင့္လည္း သြားကို ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ရပါက အလြယ္တကူ ထိခိုက္ပ်က္စီးႏိုင္ပါသည္။ တခါတရံ ထိခိုက္မိသည့္ ဒဏ္ေပၚမူတည္၍ ေမးရိုး က်ိဳးျခင္း၊ သတိလစ္ျခင္းတို႔အထိ ျဖစ္ႏုိင္ပါသည္။
• ေနာက္ဆံုး ျဖည့္စြက္လိုေသာေရာဂါမွာ ခံတြင္းကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပါသည္။ ခံတြင္းကင္ဆာေရာဂါသည္ ႏႈတ္ခမ္း၊ လွ်ာ၊ ပါးေစာင္၊ သြားဖံုး၊ အရိုးတို႔တြင္ အျဖစ္မ်ားၿပီး အခ်ိန္မီကုသပါက အသက္ဆံုးရႈံးျခင္းမွ ကာကြယ္ေပးႏိုင္ပါသည္။ ခံတြင္းကင္ဆာကို မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္နည္းမ်ားစြာရွိပါသည္။ ျဖစ္လာပါက ေစာေစာသိလွ်င္ ေစာေစာကုသပါက အသက္ရွင္ရန္ရာခိုင္ႏႈန္းမ်ားပါသည္။ ခံတြင္းကင္ဆာကုသရာတြင္ ခြဲစိတ္ကုသမႈ၊ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ေပးျခင္း (Radiotherapy) ၊ ဓါတ္ေဆးျဖင့္ကုသျခင္း (Chemotherapy) တို႔ ပါ၀င္ပါသည္။ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ မကုသမီ ကုသမည့္ဘက္မွ အေပၚေအာက္သြားမ်ားကို ႀကိဳတင္ ႏႈတ္ထားရပါမည္။
• ထို႔ေၾကာင့္ မိမိတို႔၏ သြားမ်ားမႏႈတ္ရေအာင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္းသည္ အထက္ပါေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ျခင္းႏွင့္ အတူတူပင္ျဖစ္ပါသည္။
• အထက္ပါေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ရန္ ေအာက္ပါအခ်က္မ်ားကို အေလးထားေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္ပါသည္-
• (၁) သြားပိုးစားေရာဂါမျဖစ္ရန္ မိခင္မ်ားကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္တြင္ အာဟာရမခ်ိဳ႕တဲ့ရန္ အထူးသျဖင့္ ဗီတာမင္ A, C, D ႏွင့္ Calcium ဓါတ္မ်ား မခ်ိဳ႕တဲ့ရန္ လိုအပ္ပါသည္။
• (၂) ကေလးငယ္မ်ားကို ငယ္စဥ္ကပင္ ခံတြင္းသန္႔ရွင္းသည့္ အေလ့အက်င့္လုပ္ေပးရန္ လိုပါသည္။
• (၃) ကေလးႏွင့္လူႀကီးမ်ားအားလံုး အခ်ိဳသေရစာမ်ားကို ေလ်ာ့စားရန္ႏွင့္ အထူးသျဖင့္ ခ်ိဳ၍ေစးကပ္ေသာ အစာမ်ားကို ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။ အကယ္၍ အစာမ်ားစားၿပီးပါက စားၿပီးၿပီးျခင္း သြားတိုက္ပါ။
• (၄) မိမိတို႔၏ ခံတြင္းႏွင့္သြားမ်ားကို မနက္တစ္ႀကိမ္၊ ညတစ္ႀကိမ္သန္႔ရွင္းပါ။ သြားမတိုက္မီ Dental Floss ျဖင့္ သြားၾကားမ်ားမွ အစာအႁကြင္းအက်န္မ်ားကို အရင္ရွင္းလင္းပါ။ အစာစားၿပီးတိုင္း ပါးစပ္ကို ပါးလုတ္က်င္းပါ။
• (၅) သြားပိုးစားေရာဂါကာကြယ္ႏိုင္ေသာ ေရစီးကမ္းၿပိဳေရာဂါ ကာကြယ္ႏိုင္ေသာ သြားတိုက္ေဆးမ်ားကို အသံုးျပဳပါ။
• (၆) မိမိတို႔သြားမ်ားကို (၆)လတစ္ႀကိမ္ သြားဆရာ၀န္ႏွင့္ ျပသ၍ စစ္ေဆးမႈခံယူပါ။ သြားပိုေပါက္မ်ားရွိေန ပါက ေစာေစာစီးစီး ဖာေထးထားပါ။
  
• (၇) သြားပိုးစားေပါက္ႀကီးသြား၍ မြသားကိုေရာက္ပါကလည္း သြားအျမစ္တြင္း ကုသမႈျဖင့္ သြားမ်ားကို ကုသၿပီး Crown စြပ္ျခင္းျဖင့္ ပိုမိုမပ်က္စီးေအာင္ ကာကြယ္ပါ။
• (၈) တခါတရံ သြား၏ေခါင္းပိုင္း Crown ပ်က္စီးသြားပါက က်န္ေသာအျမစ္ပိုင္းကို သြားအျမစ္အတြင္း ကုသမႈေပးၿပီး သြားအျမစ္တြင္း Post ထည့္၍ Post & Core ျဖင့္ အေပၚမွ Crown စြပ္ႏုိင္ပါသည္။
• (၉) ေရစီးကမ္းၿပိဳေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ (၆)လတစ္ႀကိမ္ မိမိတို႔၏သြားမ်ားကို ေက်ာက္ျခစ္ျခင္း (Scaling & Root Planning) မွန္မွန္ျပဳလုပ္ပါ။
• (၁၀) သြားဖံုးေရာင္ေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ ခံတြင္းသန္႔ရွင္းေရးကို ဂရုစိုက္၍ သြားမွန္မွန္တိုက္ပါ။
• (၁၁) တခါတရံ ေရစီးကမ္းၿပိဳေရာဂါသည္ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ (Diabetes mellitus) ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေနတတ္၍ ဆီးခ်ိဳေရာဂါကို မွန္မွန္ေသြးစစ္၍ ကုသမႈခံယူပါ။ ေသြးအတြင္း၌ အခ်ိဳဓါတ္ (Glucose) ကို ပံုမွန္ျဖစ္ေအာင္ ထိန္းထားပါ။
• (၁၂) သြားဖံုးေရာင္ေရာဂါသည္ သြားမညီညာမႈႏွင့္လည္း သက္ဆိုင္ေန၍ သြားမညီညာမႈ (Crowding) ရွိလွ်င္ သြားညွိကုသမႈခံယူပါ။
• (၁၃) သြားထိခိုက္ဒဏ္ရာရျခင္းသည္ အားကစားလႈပ္ရွားမႈ၊ Accident မ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္ေန၍ အားကစား တစ္ခုခုလုပ္လွ်င္ ထိုအားကစားႏွင့္ဆိုငိေသာ Safety Method မ်ားကို သံုးပါ။ ဥပမာ- Boxer မ်ား Gun Shield တတ္ျခင္း၊
• (၁၄) သြားမ်ားမညီညာမႈရွိလွ်င္ ဥပမာ- သြားေခါျခင္းသည္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရလြယ္၍ သြားမညီညာမႈမ်ားကို သြားညွိကုသမႈျဖင့္ ျပင္ဆင္ပါ။
• (၁၅) ခံတြင္းကင္ဆာမျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ပါ။ ခံတြင္းကင္ဆာမျဖစ္ေအာင္ အလြန္ပူေသာ၊ စပ္ေသာ အစာမ်ားကို စားျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။ ခၽြန္ထက္ေသာ သြားမ်ား၊ စိုက္သြားမ်ားကို ျပဳျပင္ပါ။ အရက္အလြန္အကၽြံေသာက္ျခင္း၊ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းတို႔မွ ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။ AIDS, Syphilis စေသာ လိင္ႏွင့္ပတ္သက္ေသာ ေရာဂါမ်ားကို မျဖစ္ေအာင္ ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။
• အထက္ပါအခ်က္မ်ားကို ေရွာင္ၾကဥ္လိုက္နာျခင္းျဖင့္ သြားႏႈတ္ကုသမႈမျဖစ္ရေအာင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ ႏုိင္ၿပီး သြားႏွင့္ခံတြင္းေရာဂါမ်ားမွ ကင္းေ၀းႏိုင္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားလိုက္ရပါသည္။

ကာကြယ္ႏိုင္ေသာခံတြင္းကင္ဆာေရာဂါ

• ကာကြယ္ျခင္းသည္ ကုသျခင္းထက္ေကာင္းသည္ဆိုေသာ စကားရွိပါသည္။ ခံတြင္းကင္ဆာေရာဂါကို မျဖစ္မီႀကိဳတင္ကာကြယ္ပါက ျဖစ္မွကုသျခင္းထက္ အသက္အႏၲရာယ္ကို ကာကြယ္ႏိုင္ပါသည္။
• အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ ခံတြင္းကင္ဆာေရာဂါသည္ အမ်ိဳးသမီးသားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာထက္ (၃)ဆရွိသည္ဟု စားရင္းဇယားမ်ားကဆိုသည္။
• ခံတြင္းကင္ဆာျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ားတြင္ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းႏွင့္ အရက္ေသစာေသာက္စား ျခင္းတို႔က ေ႐ွ႔တန္းမွေနရာယူထားသည္။ အိႏိၵယႏိုင္ငံတြင္ ေဆးလိပ္ကို ေျပာင္းျပန္ေသာက္ျခင္းအေလ့က ခံတြင္းကင္ဆာကို ပိုမိုျဖစ္ေစသည္။ ေဆးငံုျခင္း၊ ကြမ္းစားရာတြင္ ေဆးရြက္ႀကီးထည့္ျခင္းမ်ားသည္လည္း မေကာင္းေသာအေလ့အက်င့္မ်ား ျဖစ္သည္။ ေဆးလိပ္ေသာက္ ျခင္းသည္ ခံတြင္းကင္ဆာအျပင္ အဆုတ္ကင္ဆာႏွင့္ အျခားအဆုတ္ေရာဂါမ်ား၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္း ေရာဂါမ်ားလည္း ျဖစ္ပြားေစသည္။
• အရက္ေသစာေသာက္စားျခင္း အေလ့အက်င့္သည္ လူသားမ်ားကို ေရာဂါမ်ားစြာျဖစ္ပြားေစေသာ္လည္း အခ်ိဳ႕လူမ်ားက ဆက္လက္ေသာက္သံုးေနၾကဆဲျဖစ္သည္။ ခံတြင္းကင္ဆာအျပင္ အသည္းေရာဂါ၊ အသည္းကင္ဆာ၊ အစာအိမ္ေရာဂါႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာေရာဂါမ်ားသည္ အရက္ေၾကာင့္ျဖစ္သည္ ဟု သုေတသနျပဳသူမ်ားကဆိုသည္။
• ပါးစပ္တြင္း၌ Ulcer ဟုေခၚေသာ အနာေလးမ်ားမၾကာခဏေပါက္ျခင္းကို Auto Immune ေရာဂါေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟုဆိုသည္။ ထိုအနာမ်ားသည္ (၃)ရက္မွ တပါတ္အတြင္း အလိုအေလ်ာက္ေပ်ာက္သြား တတ္သည္။ ထိုအနာမ်ိဳး တစ္လထက္ၾကာၿပီး အရြယ္(၁)စင္တီမီတာထက္ ႀကီးလာလွ်င္ နီးစပ္ရာေဆး႐ံု၊ ေဆးခန္း၊ ဆရာ၀န္၊ သြားဆရာ၀န္မ်ားႏွင့္ ျပသရန္လိုအပ္သည္။ ပါးစပ္အတြင္း၌ ခၽြန္ထက္ေသာသြားမ်ား၊ မေကာင္းေသာစိုက္သြားမ်ားလည္း ထိုအနာမ်ိဳးကို ပိုမိုဆိုး၀ါးေစႏုိင္ၿပီး ရက္ၾကာၾကာျဖစ္ေစႏိုင္သည္။ ပါးစပ္တြင္း၌အနာ ရက္ၾကာရွည္ျဖစ္ျခင္း Chronic Ulceration သည္ခံတြင္းကင္ဆာျဖစ္ရန္ အခြင့္အလန္း ပိုမ်ားေစသည္။
• မ်ိဳးရိုးဗီဇသည္လည္း အေရးႀကီးေသာ အခန္းက႑မွပါ၀င္သည္။ မိမိ၏မ်ိဳး႐ိုးတြင္ ခံတြင္းကင္ဆာျဖစ္ဖူး သူမ်ားရွိပါက သတိထားရန္ႏွင့္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ရန္လိုအပ္ပါသည္။
• Pre-cancerous Lesion ျဖစ္သည့္ Leukoplakia, Erythroplakia, Licken Planus, ေဆးလိပ္ ေျပာင္းျပန္ေသာက္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ေသာအနာႏွင့္ ဆစ္ဖလစ္ေရာဂါမ်ားသည္လည္း ခံတြင္း ကင္ဆာေရာဂါ၏ ေ႐ွ႔ေျပးလကၡဏာမ်ားျဖစ္သည္။
• ယခုအခါ Human Papilloma Virus ေၾကာင့္လည္း ခံတြင္းကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္သည္ဟုဆိုသည္။ လူအမ်ား ေၾကာက္ၾကသည့္ AIDS ေရာဂါေၾကာင့္လည္း ခံတြင္းကင္ဆာ ပိုမိုျဖစ္ပြါးႏိုင္ေသာေၾကာင့္ AIDS ေရာဂါ ကိုလည္း သတိထားရန္လိုအပ္ပါသည္။
• ေနေရာင္ျခည္ႏွင့္ ထိေတြ႔ျခင္းသည္လည္း ခံတြင္းကင္ဆာျဖစ္ပြါးေစေသာ အေၾကာင္းရင္းတစ္ခုျဖစ္သည္။ ေနေရာင္ျခည္ကို အသားမဲေသာလူမ်ိဳးမ်ားက ပိုမိုခံႏိုင္ရည္ရွိသျဖင့္ အသားျဖဴသည့္လူမ်ိဳးမ်ားက ေနေရာင္ျခည္တြင္ပါ၀င္ေသာ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ဒဏ္ေၾကာင့္ ခံတြင္းကင္ဆာပိုမိုျဖစ္ပြားႏိုင္သည္။ အထူးသျဖင့္ အေပၚႏႈတ္ခမ္းထက္ ေအာက္ႏႈတ္ခမ္းက ပိုမို၍အျဖစ္မ်ားသည္။
• အသက္ႀကီးသူမ်ားတြင္ ခံတြင္းကင္ဆာျဖစ္ရန္ အခြင့္အလမ္း ပိုမ်ားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္အသက္(၄၀)ႏွစ္ႏွင့္ အထက္တြင္ ကင္ဆာေရာဂါရွိ-မရွိစစ္ေဆးရန္ Cancer Screening လုပ္ရန္ လိုအပ္သည္။ အသက္ႀကီး၍ ေဆးလိပ္ႏွင့္အရက္ေသာက္သံုးသူ မ်ားသည္ ပို၍အႏၲရာယ္ ရွိတတ္သည္။
• ကၽြႏု္ပ္တို႔၏ခံတြင္း(ပါးစပ္)အတြင္း၌ ေမြးရာပါမွဲ႔မ်ားသည္ အေရာင္ေျပာင္းလာျခင္း၊ အရြယ္အစားႀကီး လာျခင္းတို႔သည္ အေရးႀကီးေသာအခ်က္တစ္ခုျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ျဖစ္ပါက နီးစပ္ရာေဆးရံု၊ ေဆးခန္းသို႔ အျမန္ဆံုးျပသင့္သည္။
• ခံတြင္းသန္႔ရွင္းျခင္း Oral Hygiene သည္ ခံတြင္းကင္ဆာေရာဂါကာကြယ္ရာတြင္ အေရးႀကီးေသာအခန္း က႑မွပါ၀င္ပါသည္။ ခံတြင္းသန္႔ရွင္းေရး ညံ့ဖ်င္းပါက အထူးသျဖင့္ခံတြင္းေက်ာက္မ်ား Calculus မ်ားက သြားဖံုးေရာဂါ၊ ေရစီးကမ္းၿပိဳေရာဂါႏွင့္ ခံတြင္းကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြါးႏိုင္သည္။
• ခံတြင္းကင္ဆာေရာဂါကို Pap Smear ကဲ့သို႔ Exfoliative Cytology, Brush Biopsy, Liquid Cytology ႏွင့္ Surgical Biopsy နည္းတို႔ျဖင့္ အေသအခ်ာအတည္ျပဳေပးႏိုင္သည္။
• အခ်ဳပ္အားျဖင့္ဆိုရေသာ္- ခံတြင္းကင္ဆာသည္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာေရာဂါျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္ပါ ၍ခံတြင္းကင္ဆာမျဖစ္ရန္ ေအာက္ပါနည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါသည္။
• (၁) အသက္(၄၀)ေက်ာ္သူမ်ားသည္ မ်ိဳးရိုး၌ခံတြင္းကင္ဆာေရာဂါရွိဖူးသူမ်ားျဖစ္ပါက ခံတြင္းကင္ဆာ ရွိ-မရွိ စစ္ေဆးျဖင္းျပဳလုပ္ရန္ လိုအပ္သည္။
• (၂) အရက္ေသာက္ျခင္း၊ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း၊ ကြမ္းစားျခင္း၊ ေဆးငံုျခင္း တို႔ကို အျမန္ဆံုးရပ္ဆိုင္း၍ ခံတြင္းကင္ဆာမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္သင့္သည္။
• (၃) ပါးစပ္အတြင္းမၾကာခဏ အနာေပါက္တတ္သူမ်ားသည္ ရက္ၾကာရွည္ျဖစ္ေနပါက နီးစပ္ရာဆရာ၀န္၊ သြားဆရာ၀န္မ်ားႏွင့္ ျပသတိုင္ပင္ပါ။
• (၄) လိင္ဆက္ဆံျခင္းေၾကာင့္ ရရွိတတ္ေသာေရာဂါမ်ားကို Safe Sex နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ကာကြယ္ပါ။
• (၅) ေနေရာင္ျခည္ႏွင့္ အခ်ိန္ၾကာၾကာထိေတြ႔မႈကို ေရွာင္ၾကဥ္ပါ။
• (၆) မိမိ၏ခံတြင္းသန္႔ရွင္းေရးကို ဂရုစိုက္၍ (၆)လတစ္ႀကိမ္ ခံတြင္းသန္႔ရွင္းျခင္း၊ Regular check-up ပံုမွန္စစ္ေဆးျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း၊ ခၽြန္ထက္ေနေသာသြားမ်ားႏွင့္ စိုက္သြားမ်ားရွိပါက ႀကိဳတင္ကုသျခင္း တို႔ျဖင့္ ခံတြင္းကင္ဆာေရာဂါကို ႀကိဳတင္ကာကြယ္ႏိုင္ေၾကာင္း ေရးသားလိုက္ရပါသည္။
  

သြားက်င္ျခင္းေ၀ဒနာ

• ေရခဲေရေသာက္သည့္အခါ သြားမ်ားက်င္သြားသည့္ ခံစားမႈကို လူတိုင္းသိၾကသည္။ ထိုခံစားမႈသည္ ကၽြႏု္ပ္တို႔ခႏၶာကိုယ္၏ ပံုမွန္သဘာ၀ျဖစ္ပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေရခဲတံုးကိုလက္ျဖင့္ကိုင္သည့္အခါ ခႏၶာကိုယ္မွ အပူမ်ားေရခဲတံုးအတြင္း စီးသြားသည့္အတြက္ ေအးသည္ဟု အာရံုေၾကာမ်ားမွတဆင့္ ဦးေႏွာက္တြင္ ခံစားရသည္။

• အေအးေသာက္သည့္အခါ သြား၏ဒုတိယအလႊာ (Dentine) ရွိ (Dentinal Tubules) မ်ားအတြင္းမွ အပူသည္ ေအးသည့္အရည္အတြင္းသို႔ စီးသြားသည့္အတြက္ သြားက်င္သည့္ ခံစားမႈကိုရရွိသည္။

• ပံုမွန္အားျဖင့္ သာမန္အပူအေအးမ်ား ေသာက္သံုးသည့္အခါ အထူးခံစားမႈမရွိပါ။ သြားမ်ား၏အလႊာမ်ား Enamel, Dentine ႏွင့္ Cementum မ်ားပ်က္စီးမႈရွိသည့္အခါ သြားက်င္သည့္ေ၀ဒနာ ခံစားရတတ္ ပါသည္။
  

• အစားအစာမာမာ စားတတ္သူမ်ား၊ ကြမ္းစားတတ္သူမ်ား၊ ညဖက္သြားႀကိတ္တတ္သူမ်ား (Bruxism) တြင္ သြားမ်ား၏ ၀ါးသည့္မ်က္ႏွာျပင္ (Occlusal Surface) မွ ေႂကြသြားလႊာ၊ ဆင္စြယ္ႏွစ္လႊာမ်ား ပါးတတ္သည္။ ထိုအေျခအေနကို Attrition ဟုေခၚသည္။
  

သြားအျမစ္တြင္းကုသမႈ

• ကၽြႏု္ပ္တို႔၏သြားကို ေခါင္းပိုင္း (Crown) ႏွင့္ အျမစ္ပိုင္း (Root)ဟူ၍ ခြဲျခားထားပါသည္။
  
• သြားအျမစ္ပိုင္းတြင္းကုသေပးျခင္းကို ေဆးပညာဘာသာျဖင့္ Root Canal Therapy (RCT) ဟုေခၚပါသည္။

• သြားမ်ားကိုအလႊာအားျဖင့္ ေႂကြသြားလႊာ (Enamel) ႏွင့္ဆင္စြယ္ႏွစ္လႊာ (Dentine) ဟုခြဲျခားထားသည္။ ဆင္စြယ္ႏွစ္လႊာ၏ အတြင္း၌မြသား (Pulp) ရွိၿပီး မြသားအတြင္းေသြးလႊတ္ေၾကာ၊ ေသြးျပန္ေၾကာႏွင့္ အာရံုေၾကာမ်ားရွိသည္။
• သြားပိုးစားေရာဂါျဖစ္သည့္အခါ ေႂကြသြားလႊာပ်က္စီးလွ်င္ မည္သည့္ခံစားမႈမွမျဖစ္ဘဲ၊ ဆင္စြယ္ႏွစ္လႊာ ေရာက္သည့္အခါ သြားက်င္ျခင္းေ၀ဒနာခံစားရ၍ မြသားေရာက္သည့္အခါ အာရံုေၾကာ၊ ေသြးေၾကာမ်ား ေရာင္ၿပီး သြားကိုက္သည့္ေ၀ဒနာကို ခံစားရပါသည္။
• မြသားေရာင္သည့္ေရာဂါကို Pulpitis ဟုေခၚသည္။ မြသားေရာင္သည့္ အေျခအေနေရာက္လွ်င္ သာမန္သြားဖာေထး၍ ကုသမရေတာ့ဘဲ သြားအျမစ္အတြင္းအထိ ကုသရသည္။
• သြားအျမစ္တြင္းကုသမႈေပးရာတြင္ သြား၏အတြင္းပိုင္း မြသားအထိေရာက္ေအာင္ေဖာက္၍ File ဟု ေခၚသည့္ကိရိယာေလးမ်ားျဖင့္ သြားအျမစ္တြင္းမွ မြသားအတြင္းရွိ အာရံုေၾကာႏွင့္ေသြးေၾကာမ်ားကို အကုန္ရွင္းလင္းေအာင္ ထုတ္ရသည္။ အားလံုးေျပာင္စင္သြားသည့္အခါ သြားအျမစ္တြင္းမွ ဆင္စြယ္ ႏွစ္လႊာကို ေျပာင္စင္ေအာင္သန္႔ရွင္းၿပီးမွ သြားအျမစ္ထိပ္ထိေရာက္ေအာင္ Gutta Percha ျဖင့္ပိတ္လိုက္ရသည္။ Gutta Percha ျဖင့္ပိတ္သည့္အခါ လိုအပ္သည့္ Sealer ကိုအသံုးျပဳရပါသည္။
  

သြားႏႈတ္လွ်င္ မ်က္စိထိခိုက္တတ္ပါသလား

• တေန႔သ၌ ကၽြႏု္ပ္၏ေဆးခန္းသို႔ ျမန္မာျပည္ဖြား တရုတ္အမ်ိဳးသားႀကီးတစ္ဦး ေရာက္ရွိလာပါသည္။ ခရီးေရာက္မဆိုက္ သူေမးလိုက္သည့္ေမးခြန္းမွာ "ဆရာ သြားႏႈတ္ရင္ မ်က္စိထိခိုက္တတ္ပါသလား" ဟူ၍ျဖစ္ပါသည္။
• အထက္ပါပုဂၢိဳလ္ႀကီး၏ေမးခြန္းကို ဤေဆာင္းပါးျဖင့္ ေျဖၾကားလိုက္ပါသည္။ အေျဖမွာ သြားႏႈတ္လွ်င္ မ်က္စိမထိခိုက္ႏိုင္ပါ။ သို႔ေသာ္- ရွင္းရန္ရွိပါသည္။
• သြားႏႈတ္၍မ်က္စိမထိခိုက္ေသာ္လည္း ခႏၶာကိုယ္၏ အေရးႀကီးေသာအဂၤါအစိတ္အပိုင္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ ဆက္စပ္မႈအေရးႀကီးပံုကို ရွင္းပါမည္။
• ခႏၶာေဗဒက်မ္းစာအုပ္ႀကီးအရ ကၽြႏု္ပ္တို႔၏ ဦးေခါင္းခြံရိုးကို ဦးေခါင္းပိုင္းႏွင့္ မ်က္ႏွာပိုင္းဟူ၍ ခြဲျခား ထား ပါသည္။ ဦးေခါင္းပိုင္း၌ ဦးေႏွာက္ရွိ၍ အေပၚမွအရိုးျဖင့္ ဖံုးအုပ္ထားပါသည္။ မ်က္ႏွာပိုင္းကို (၃)ပိုင္း ထပ္ခြဲထားရာ-(၁) နဖူးႏွင့္မ်က္စိသည္ အေပၚပိုင္း၊ (၂) ႏွာေခါင္းႏွင့္ အေပၚေမးရိုးသည္ အလယ္ပိုင္း၊ (၃) ေအာက္ေမးရိုးသည္ ေအာက္ဆံုးပိုင္း ျဖစ္ပါသည္။
• ႏွာေခါင္း၏ အေပၚဆံုး (ႏွာေခါင္းရင္း)မွ ႏႈတ္ခမ္းေထာင့္ (Angles of the Mouth) အထိကို ပံုဆြဲ လိုက္လွ်င္ႀတိဂံပံု (Triangle) ရပါသည္။ ထိုႀတိဂံကို Danger Triangle ဟုေခၚပါသည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ ဆိုေသာ္ Emissary Veins ေခၚ ေသြးျပန္ေၾကာေလးမ်ားရွိပါသည္။ ထိုေသြးျပန္ေၾကာမ်ားသည္ ဦးေႏွာက္ ၏ေအာက္ေျခ၊ ဦးေခါင္းခြံရိုးအတြင္း၌ရွိေသာ Cavernous Sinus (ေသြးျပန္ေၾကာစုထံုး)ႏွင့္ ဆက္သြယ္ ေနပါသည္။ ထိုႀတိဂံအတြင္း၌ မ်က္ႏွာေပၚတြင္၄င္း၊ ႏွာေခါင္းအတြင္း၌၄င္း၊ ပါးစပ္အေပၚႏႈတ္ခမ္းအတြင္း၌ ၄င္း Infection ရွိပါက ထိုေသြးျပန္ေၾကာေလးမ်ား (Emissary Veins) က Cavernous Sinusအထိ သယ္ေဆာင္သြားတတ္၍ Cavernous Sinus Thrombosis ေခၚ အသက္အႏၲာရယ္ကို ထိခိုက္ႏိုင္ေသာ အေျခအေန ျဖစ္ေစပါသည္။
  

ခံတြင္းထဲက ေက်ာက္ခဲမ်ား

ကၽြႏု္ပ္တို႔၏ခံတြင္းထဲ၌ေက်ာက္ခဲမ်ားရွိသည္ဆိုလွ်င္ မည္သူမဆိုမယံုပါ။
မယံုမရွိပါႏွင့္၊ တကယ္ရွိပါသည္။
တခါတရံပံုမွန္စမ္းသပ္စစ္ေဆးျခင္း Checkup အတြက္ဓါတ္မွန္ xray ရိုက္သည့္အခါအဆိုပါ ေက်ာက္ခဲမ်ားကို ျမင္ရပါသည္။ ပါးစပ္အတြင္း သြားဖံုး၏ေအာက္၌ေရာက္ေန၍ သာမာန္မ်က္စိျဖင့္ မျမင္ႏိုင္ေသာ္လည္း ပို၍ထူလာေသာအခါသြားဖံုး၏ အေပၚ (Supra gingival) အျဖစ္ ေတြ႕ျမင္ရပါသည္။

• ထိုေက်ာက္မ်ားကို Calculus သို႔မဟုတ္ Tar Tar ဟုေခၚပါသည္။ လူတိုင္း၏ပါးစပ္(ခံတြင္း)ထဲ၌ ထိုေက်ာက္မ်ားအနည္းနဲ႔အမ်ားရွိတတ္ပါသည္။ ခံတြင္းသန္႔ရွင္းေရးကို ဂရုစိုက္သူမ်ား၌နည္း၍ ဂရုမစိုက္သူမ်ား၌ မ်ားတတ္ပါသည္။

• ခံတြင္းေက်ာက္မ်ားမည္ကဲ့သို႔ျဖစ္လာသည္ကိုရွင္းျပပါမည္။
  

ခံတြင္းအတြင္းမွအပူနာေလးမ်ား

ကၽြႏ္ုပ္တို႔ခံတြင္းအတြင္း၌ အပူနာေလးမ်ား မၾကာခဏေပါက္ဖူးၾကပါလိမ့္မည္။ လွ်ာ၊ ပါးေစာင္၊ အေပၚေအာက္ႏႈပ္ခမ္း အတြင္းဖက္တို႔မွာ အၿဖစ္မ်ားတတ္ပါသည္။ ၂ရက္ ၃ရက္ခန္႔နာၿပီး တပါတ္အတြင္း ေပ်ာက္သြားတတ္ၾကသည္။ ထိုအနာေလးမ်ားကို ၿမန္မာမ်ားက အပူနာဟုေခၚၿပီး မိမိခႏၶာကိုယ္အတြင္း အပူအပုပ္မ်ား၍ ၿဖစ္သည္ပာုယုံၾကည္ၾကပါသည္။ျမန္မာ ဘယေဆးမ်ားၿဖစ္သည့္ အပုပ္က်ေဆး၊ ၀မ္းႏႈပ္ေဆးမ်ားသုံးစဲြတတ္ၾကပါသည္။

• အေနာက္တိုင္းေဆးပညာအေနၿဖင့္Apthous Ulcer ပာုေခၚသည္။ မိမိတို႔၏ ခႏၶာကိုယ္အေျမွးပါး ( Mucosa ) ေပၚတြင္ တခုခု ထိခိုက္မိလို႔ေသာ္လည္းေကာင္း၊ Cell ကလပ္စည္းမ်ားပ်က္စၤီးၿခင္း ေၾကာင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ မိမိခႏၶာကိုယ္ ႏွင့္ AutoImmune Reaction ၿဖစ္ၿပီး ထို Ulcer ေလးမ်ား ၿဖစ္ေပၚလာတတ္ပါသည္။ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမိ်ဳးေၾကာင့္ ထို Ulcers (အပူနာေလးမ်ား) ျဖစ္တတ္ပါသည္။